8.4. Ana Hizmet Türleri
Türkiye’de hayat boyu öğrenme faaliyet merkezleri programları ve veri tabanları Tablo 7’de gösterilmiştir.
8.4.1. Yaygın Eğitim Programları
Yaygın eğitim programları üç temel kategoride yapılandırılmıştır:
Okuma Yazma Kursları; Yetişkinler I. Kademe Okuma Yazma Öğretimi ve Temel Eğitim Programı Kursunda veya Yetişkin Okuma Yazma I. Kademe Seviye Tespit Sınavında başarılı olanlara “Okur Yazarlık Belgesi” verilir. Yetişkinler II. Kademe Temel Eğitim Programı” Kursunda veya Yetişkin Okuma Yazma II. Kademe Seviye Tespit Sınavında başarılı olanlara “Yetişkinler II. Kademe Eğitimi Başarı Belgesi” verilir. Genel kurslar; modüler yapıda olmayan kurslardır. Sağlık, aile hayatı, anne çocuk eğitim programları, yurttaşlık eğitim programları, spor, kişisel gelişim ve eğitim programları, sanat ve tasarım, yabancı diller programı, sosyal ve Tarım Hayvancılık ve Gıda alandaki ihtiyaç veya taleplere yönel ik kurs programlarından oluşmaktadır.
Meslekî ve teknik kurslar; modüler yapıdaki kurslardır. Meslek edinme programları, temel beceri geliştirme programları ve teknoloji kullanımı programları gibi alan ve dalları kapsamaktadır. Meslekî ve teknik programlar, MEB tarafından ilgili kurum ve kuruluşlar ile iş birliği içerisinde geliştirilir ve uygulanır. Meslekî eğitim programları; modüler yapıda, ulusal meslek standartları ve ulusal yeterliliklere uygun olarak geliştirilmektedir. Özel eğitim ihtiyacı olan kişilere yönelik meslekî ve teknik ile sosyal ve kültürel alanlarda bilgi ve beceri sahibi yapmak, onları hayata kazandırmak, üretken bireyler hâline getirmek amacıyla kurslar düzenlenir. Kursların düzenlenmesinde Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, yükseköğretim kurumları ve ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılır. Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için özel sınıf ve gruplar oluşturulabileceği gibi normal bireylerin katıldıkları kurslardan da faydalanmaları için gerekli önlemler alınır.
8.4.2. Yaygın Eğitim Kurumları
8.4.2.1. Halk Eğitimi Merkezleri
Türk Millî Eğitimi’nin genel amaçları ile yaygın eğitimin amaç ve fonksiyonlarını gerçekleştirmek için il ve ilçe merkezleri ile bucak ve köylere kadar hizmet götürebilen eğitim kurumlarıdır. Halk okuma odaları ile eş zamanlı olarak halka bilgi, beceri kazandırmak, davranış geliştirmek ve halkın toplumsal, kültürel ve ekonomik kalkınmasına eğitim yoluyla rehberlik eden hizmetler sunmaktadır.
8.4.2.2. Açık Öğretim Okulları
Uzaktan eğitim yöntemiyle eğitim hizmeti sunan açık öğretim okulları Şekil 14’de yer almaktadır:
8.4.2.3 Olgunlaşma Enstitüleri
Olgunlaşma enstitüleri geleneksel Türk giyim ve el sanatları alanlarında araştırma, geliştirme, değerlendirme, arşivleme ve üretim çalışmaları yapan ve el sanatlarının yaşatılmasını sağlayan yaygın eğitim kurumlarıdır. Bu kültür kurumları geleneksel Türk el sanatlarını kaliteli eğitim anlayışı ile ülkemizde ve dünyada yaşatmayı ve markalaştırmayı hedefleyerek geçmişin izlerini geleceğe taşımayı amaçlar.
Olgunlaşma enstitüleri sanatsal değerde üretimler yapabilen ve bu yeterlilikte ustalar yetiştiren bu yönüyle de diğer eğitim kurumlarından ayrılan eğitim kurumlarıdır. Enstitüler, yetişkinlerin, mesleki bilgi ve ecerilerini geliştirerek meslek sahibi olmalarına imkân sağlamaktadır. Olgunlaşma enstitülerinde olgunlaşma enstitülerine yönelik olarak hazırlanmış kurs programları uygulanmaktadır.
8.4.2.4. Meslekî Eğitim Merkezleri
Ülkemizde meslekî eğitim merkezi programının amacı; zorunlu eğitim çağında olan öğrenciler ile 18 yaş üstü yetişkinlere temel meslek eğitimi vermek ve bunları sektörün talebine uygun işe hazırlamaktır. Meslekî eğitim merkezleri TTKB tarafından onaylanmış olan 27 alan ve 42 dalda Çerçeve Öğretim Programları kapsamında ustalık eğitimlerini gerçekleştirmektedir.
Çıraklık eğitimi örgün eğitim kapsamına alınmış ve bu sayede ekonomimizin temel yapı taşı olan küçük esnaf ve sanatkârların çırak ihtiyacının karşılanması ve çırak öğrencilerimizin ahilik kültüründen gelen usta çırak ilişkisiyle meslekleri yerinde öğrenmelerinin sağlanması amaçlanmıştır. Çırak öğrenciler, çıraklık eğitimi sonunda kalfalık, sonraki süreçte ustalık belgesi alarak kendi işlerini kurabileceklerdir. Ustalık eğitim süreleri 4 yıl olup, öğrenciler haftada en az bir en fazla iki gün okula teorik eğitim, haftada dört veya beş gün süreyle usta öğretici gözetiminde işyerlerinde beceri eğitimi görmektedirler.
Eğitimi başarı ile tamamlayan öğrenciler kalfalık/ustalık belgesi almaktadırlar. Öğrenciler istemeleri halinde Bakanlıkça belirlenecek fark derslerini meslekî eğitim merkezlerinde düzenlenecek yüz yüze eğitim programları veya açık ortaöğretim kurumları yoluyla tamamlamak şartı ile lise diploması alabilmektedirler. Ayrıca; geçici koruma altındaki yabancı uyruklu öğrenciler de meslekî eğitim merkezlerinde eğitim alabilmektedir.
Meslekî Eğitim Merkezi öğrencileri teorik eğitimlerini haftada 1 gün eğitim merkezi veya işletmelerce temin edilen eğitim yerlerinde, beceri eğitimlerini ise haftada 4 gün süreyle usta öğretici gözetiminde işyerlerinde görmektedirler. Kalfa veya usta öğrencilerin teorik ve pratik eğitimleri, birbirini tamamlayacak şekilde plânlanır ve yürütülür.
Usta Öğreticilik Eğitimi: Ustalık yeterliğini kazanmış; aday çırak, çırak, kalfa ile meslekî ve teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerinin işyerindeki eğitiminden sorumlu; meslekî eğitim tekniklerini bilen ve uygulayan kişiye “Usta öğretici” denilmektedir. Ustalık yeterliğini kazanmış olanlara Bakanlıkça açılacak iş pedagojisi kurslarını başarıyla tamamladıkları takdirde kendilerine usta öğreticilik belgesi verilir.
Usta öğreticilik eğitimi görmeyen işyeri sahibi veya ustaların yanlarında veya işyerlerinde çırak çalıştırmaları mümkün değildir. Usta öğretici kurslarında uygulanan “İş Pedagojisi Kurs Programı” 40 saat sürelidir. Ustalık veya işyeri açma belgesine sahip olanlar ile en az ön lisans seviyesinde meslekî eğitim almış olanlar, okul ve kurumlarca açılan iş pedagojisi kursuna katılabilirler. İş pedagojisi kursu uzaktan eğitim yolu ile de düzenlenebilir ve sınavları e-sınav şeklinde yapılabilir. Kursu başarı ile tamamlayanlara usta öğreticilik belgesi verilir. Usta öğreticilik belgesi; ustalık belgesi, işyeri açma belgesi veya en az ön lisans diploması ile birlikte kullanılır.